Farmaceutyki w walce z otyłością
W odniesieniu do niektórych osób otyłych, zastosowanie wyłącznie diety i aktywności fizycznej może się okazać niewystarczające. Jeśli odchudzanie przebiega pod kontrolą lekarza, w określonych przypadkach może być uzasadnione zastosowanie leków wspomagających.
Dotyczy to dodatkowych czynników ryzyka współwystępujących z otyłością, takich jak: cukrzyca typu 2, dyslipidemia, sezonowa choroba afektywna, zespół policystycznych jajników, okres menopauzy oraz zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego, nadciśnienie, zespół bezdechu sennego.
W leczeniu otyłości są stosowane przede wszystkim trzy grupy farmaceutyków o następującym działaniu:
- hamujące łaknienie,
- zmniejszające wchłanianie tłuszczu w jelitach,
- działające termogeniczne.
Przez FDA (Food and Drug Administration) zaakceptowane są obecnie dwa podstawowe leki: sibutramina i orlistat.
Należy pamiętać, że stosowanie leków zawsze wiąże się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Powinny one być zalecane z dużą ostrożnością i stanowić jedynie czasowe wsparcie dla pacjenta, a nie zwolnienie od osobistego zaangażowania. Ponadto w przypadkach otyłości o podłożu psychogennym, leki mogą nie przynieść oczekiwanego rezultatu lub może on być krótkotrwały, ponieważ problem stanowiący przyczynę nadmiernej masy ciała nadal pozostanie nierozwiązany.
A może zioła?
Substancji ułatwiających redukcję nadmiernej masy ciała poszukuje się również w ziołach. Chociaż na efekty trzeba poczekać dłużej niż w przypadku leków, ich zaletą jest niewielka liczba skutków ubocznych. Zioła pomocne w leczeniu otyłości można pogrupować w następujący sposób:
- regulujące procesy trawienne,
- usprawniające czynność wątroby,
- zwalczające zaparcia,
- zmniejszające łaknienie,
- moczopędne i odtruwające,
- wpływające na masę ciała (np. zawierające enzymy proteolityczne czy kwas hydroksycytrynowy).
Na rynku polskim jest dostępnych wiele gotowych mieszanek zawierających zioła należące do wymienionych wyżej grup. Najczęściej stosowane mieszanki to: Digestosan, Flatuvit, Fructolax, Metaflos, Adiposina, Herbogastrin, Chudeusz-fix, Herbaton, Hipokrates-Fix, Linia, Regulavit, Lim, Slimvar 1 i 2, Taliami, Tonidraine.
Zobacz też: Diety - poradnik dla odchudzających się
Czym są thermo fat burnery?
Dużą popularnością cieszą się również różnego rodzaju parafarmaceutyki, reklamowane jako środki wspomagające odchudzanie lub wręcz odchudzające. Środki te nazywa się popularnie thermo fat burnerami. Stanowią kombinację aktywnych związków pochodzenia roślinnego, które zwiększają termogenezę (np. aktywatory receptorów ß-adrenergicznych, inhibitory prostoglandyn) i usprawniają metabolizm tłuszczów. Wzmacniają ponadto fizyczną i psychiczną odporność organizmu, wspomagają radzenie sobie ze zmęczeniem i stresem. Thermo fat burnery zawierają wiele substancji roślinnych oraz składników mineralnych, którym przypisuje się ściśle określone działanie:
- ananas – roślina o szerokim zastosowaniu w leczeniu nadwagi; z owocostanów i łodyg pozyskuje się bromelinę, która jest mieszaniną enzymów przyspieszających proces przemiany materii; z owoców produkowany jest sok, natomiast z osi pędu ananasa – błonnik wchodzący w skład preparatów ułatwiających trawienie i wydalanie pokarmu;
- błonnik syntetyczny – zespół substancji włóknistych, które nie są trawione ani wchłaniane w przewodzie pokarmowym; pęczniejąc w żołądku zmniejsza łaknienie oraz umożliwia szybsze zasycenie podczas jedzenia; wspomaga przemianę materii przez usuwanie resztek pokarmowych z jelita grubego; obniża poziom cholesterolu oraz stabilizuje poziom glukozy;
- dziwidło – bylina zawierająca niskokaloryczną i bogatą w błonnik substancję polisacharydową o właściwościach żelatyny; ma właściwości redukujące masę ciała oraz obniżające poziom cholesterolu;
- garcinia cambogia – roślina, której owoce zawierają 70–80% żywic i 15–25% gum, a dodatkowo znaczną ilość kwasu hydroksycytrynowego HCA; zespół gumożywic działa przeczyszczająco, natomiast HCA blokuje enzymy odpowiedzialne za przemianę węglowodanów w tkankę tłuszczową oraz ułatwia szybsze zasycenie podczas jedzenia; gotowe preparaty dostępne na polskim rynku to: Forever Garcinia, FAT Stoper, Activ Natur Caps;
- guarana – ekstrakt tropikalnej rośliny zawierający naturalną kofeinę, która jest czynnikiem termogenicznym i pobudzającym; przyspiesza przemianę materii, ułatwia spalanie tkanki tłuszczowej, powoduje przypływ energii, zwiększa wytrzymałość organizmu;
- karnityna – aminokwas pośredniczący w transporcie kwasów tłuszczowych; zapobiega odkładaniu się lipidów w organizmie i pomaga zamienić je w energię; obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów, zwiększa wydolność mięśni przez stabilizację stężenia jonów potasu w komórkach, wpływa na prawidłowe stężenie glukozy we krwi, wykazuje działanie euforyzujące; chociaż karnityna jest wytwarzana przez organizm, jej ilość może się okazać niewystarczająca; zaleca się wówczas spożywanie karnityny uzupełniającej – zwłaszcza L-karnityny; dostępne na polskim rynku preparaty z karnityną to: Naturkaps L-Karnityna 3 Activ i Super FAT Burner;
- green tea – ekstrakt zielonej herbaty zawierający substancje, które wspierają naturalne mechanizmy obronne, obniżają stężenie cholesterolu oraz regulują stężenie glukozy i insuliny we krwi; dowiedziono, że green tea w połączeniu z kofeiną i kwasami fenolowymi (naturalnymi składnikami ekstraktu herbacianego), intensyfikują termogenezę, co prowadzi do wzmożonego zużywania tłuszczów zapasowych;
- chrom – składnik mineralny biorący udział w metabolizmie glukozy oraz syntezie cholesterolu, tłuszczu i białek; utrzymuje stałe stężenie glukozy we krwi, co zapobiega powstawaniu stanów hipoglikemicznych, a w konsekwencji m.in. nadużywaniu słodyczy; najlepiej jest wchłaniany przez organizm w formie zwanej chromopioliną; substancja ta wspomaga zarówno regulację poziomu glukozy i cholesterolu we krwi, jak i utratę tkanki tłuszczowej;
- jod – pierwiastek niezbędny do prawidłowej czynności tarczycy, która odpowiada za regulację procesu przemiany materii; niedobór jodu może prowadzić do niedoczynności tarczycy, co skutkuje m.in. zaburzeniami metabolizmu tłuszczy.
Wypełniacze
Innym rodzajem środków reklamowanych jako odchudzające są tzw. wypełniacze. Należą do nich np.:
- Chitosan – naturalna substancja izolowana z pancerzy morskich skorupiaków, wykazująca właściwości błonnika pokarmowego; wiążąc się ze zjedzonym pożywieniem powoduje jego zmniejszone wchłanianie do przewodu pokarmowego;
- Trimline – substancja zawierająca włókna ksantynowe o właściwościach podobnych do błonnika; pęczniejąc w żołądku i wypełniając go, powoduje uczucie zasycenia.
Doniesienia naukowe nie potwierdzają skuteczności większości z wymienionych powyżej środków. Wiele badań wykazało ich efektywność na poziomie równym placebo. Niektóre preparaty mogą być wręcz niebezpieczne dla zdrowia. Środki zawierające efedrynę lub alkaloidy efedrynowe mogą powodować tachykardię, zaburzenia psychiatryczne, zaburzenia ze strony układu nerwowego i przewodu pokarmowego. W wyniku ich spożycia odnotowano przypadki śmierci, zawałów serca i zaburzeń mózgowych. Niektóre środki, np. chińskie zioła, zawierają kwas arystocholowy, o przypuszczalnych właściwościach rakotwórczych.
Środki przeczyszczające i odwadniające
Są one często stosowane przez osoby pragnące zredukować masę ciała. Chociaż ich zażycie powoduje szybki spadek wagi, należy pamiętać, że jest to rezultat pozorny. Wynika on z wydalenia wody z organizmu, nie zaś ze spalenia tkanki tłuszczowej. Ponadto wraz z wodą, z organizmu wydalone zostają substancje odżywcze – witaminy i sole mineralne. Dlatego długotrwałe stosowanie tego typu preparatów może doprowadzić do wyniszczenia organizmu, a nawet śmierci.
Zobacz też: Otyłość - jakie ćwiczenia są wskazane?
Fragment pochodzi z książki "Między ciałem a umysłem" autorstwa Moniki Bąk-Sosnowskiej (wydawnictwo Impuls, Kraków 2009). Publikacja za zgodą wydawcy. Przypisy dostępne w redakcji.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
