Czym jest niedożywienie?
Jest to zaburzenie budowy lub funkcji organizmu, spowodowane niedostarczaniem z pożywieniem potrzebnych ilości energii i/lub składników odżywczych.
Rodzaje niedożywienia
- Kwashiorkor – niedożywienie białkowe, rozpowszechnione wśród ubogiej ludności Afryki, Azji i Ameryki środkowej. Przyczynić się mogą do niego choroby pasożytnicze, infekcje, zatrucia mikotoksynami oraz długotrwałe stresy. Objawy: obrzęki, „księżycowata" twarz, spękana i przebarwiona skóra, zmiany koloru i elastyczności włosów.
- Marasmus – niedożywienie białkowo-energetyczne. Objawia się zanikiem mięśni szkieletowych i zmniejszoną zawartością tkanki tłuszczowej w organizmie.
- Hipowitaminoza albo awitaminoza – niedobór lub brak określonej witaminy w organizmie. Objawy są specyficzne z zaburzeniami w funkcjonowaniu komórek lub tkanek.
Zobacz także: Niedożywienie - jaką dietę zastosować?
Czym jest niedowaga?
Niedowaga określa stan masy ciała poniżej wartości uznanych za prawidłowe dla osób o danym wzroście, płci i wieku. Spowodowana jest utrzymującym się ujemnym bilansem energetycznym.
Objawy niedoboru masy ciała
W zależności od stopnia niedowagi mogą występować:
- uczucie zimna
- niewydolność fizyczna
- szybkie męczenie się
- apatia
- sucha skóra
- zaburzenia miesiączkowania
- zanik tkanki tłuszczowej, mięśniowej
- niedokrwistość, stany zapalne.
Z postępującą niedowagą wiąże się niedożywienie organizmu w zakresie energii i składników odżywczych.
Przyczyny niedowagi i niedożywienia
Masa ciała jest jednym z elementów odzwierciedlających stan odżywienia człowieka. Przyczyn spadku masy ciała może być wiele. Są to:
- choroby metaboliczne, endokrynologiczne, nowotworowe
- AIDS
- gruźlica
- pasożyty
- zaburzenia wchłaniania składników odżywczych
- brak apetytu ( objaw chorób/niedoborów pokarmowych)
- zmniejszona ilość spożywanych pokarmów (zaburzenia odżywiania)
Zawsze należy rozpoznać przyczynę zbyt małej masy ciała i rozpocząć od jej leczenia. Leczenie żywieniowe niedowagi i niedożywienia jest niezbędne w celu odzyskania zdrowia.
Badania w celu określenia stopnia niedowagi
Zobacz także: Jak rozpoznać i leczyć bulimię?
W celu rozpoznania niedowagi można wykorzystać, także u młodych osób, wskaźnik Queteleta:Body Mass Index.
BMI = masa ciała (kg) / wysokość (m²)
- < 16 - III stopień niedoboru energii
- 16.0 - 16.9 II stopień niedoboru energii
- 17.0 - 18.4 I stopień niedoboru energii
- 18.5 - 24. 9 zakres normy.
Zmiany masy ciała w granicach 0.5 kg są u osób zdrowych normalne. U dzieci prawidłową masę ciała określa się za pomocą siatek centylowych. Niedowaga u dzieci jest znacznym odchyleniem centyla masy od centyla wzrostu odpowiadającego wiekowi dziecka
Badania w celu określenia stanu odżywienia organizmu
W celu oceny stanu odżywienia organizmu i określenia stopnia niedowagi i niedożywienia należy poddać się badaniom:
- wywiad żywieniowy
- badania stopnia masy ciała (BMI)
- u dzieci dodatkowo sprawdzić stopień rozwoju fizycznego za pomocą planszy tj. siatek centylowych.
Badania laboratoryjne dotyczące zawartości poszczególnych składników tkanek, krwi i płynów ustrojowych czy stopnia wydalania wybranych składników z moczem. O konieczności ich wykonania decyduje lekarz.
Jak zwiększyć masę ciała?
Dieta jest zarówno niezbędnym wsparciem w leczeniu przyczyn niedoboru masy ciała (choroba, zaburzenie zdrowia) i możliwością osiągnięcia prawidłowej dla danej osoby wagi.
Dieta powinna dostarczać ok. 40-50 kcal na 1kg należnej masy ciała, być bogato-białkowa i jednocześnie lekkostrawna. Tłuszcze powinny dostarczać 25 % energii. Zbyt duża ich ilość zmniejsza apetyt.
- Posiłki należy spożywać w mniejszych porcjach i często. Najlepiej 4-5 posiłków w ciągu dnia.
- Dostarczać białko pełnowartościowe w każdym posiłku. Najlepsze jego źródła to: chude mięso i wędliny, ryby, jaja, jogurty naturalne, twarogi.
- Ryby morskie oprócz białka dostarczają także witaminę D i żelazo.
- Do każdego posiłku należy dodawać warzywa w postaci surowej i/lub gotowanej. Dostarczają witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego usprawniającego pracę przewodu pokarmowego. Świeże warzywa i owoce zawierają najwięcej witaminy C.
- Do przygotowywania potraw stosować oleje roślinne i masło. Olej rzepakowy, oliwę z oliwek można wykorzystywać zarówno do przyrządzania potraw „na zimno” (surówki, sałatki) i „na gorąco” (gotowanie, duszenie, pieczenie, smażenie).
- Polecane są zdrowe przekąski takie jak: orzechy, banany, winogrona, owoce suszone, awokado. Słodycze hamują apetyt, są mało-odżywcze i próchnicotwórcze.
- Najlepiej przyswajalne są składniki odżywcze z potraw świeżych, gotowanych (w wodzie lub na parze), apetycznie podanych. Nie należy spożywać posiłków w pośpiechu. Ostatni posiłek spożywać 2 godziny przed snem.
- Zalecany jest odpoczynek po posiłku.
- Polecane napoje to woda mineralna, soki 100 %, herbaty owocowe.
- Nie polecane są produkty i potrawy smażone, zwłaszcza w głębokim tłuszczu, fast foody, produkty wędzone.
- Wskazana jest umiarkowana aktywność fizyczna, dla utrzymania dobrej formy. Wysiłek fizyczny pobudza apetyt.
Palenie papierosów zmniejsza apetyt, przyspiesza przemianę materii. Dym tytoniowy niszczy witaminę E.
Zobacz także: Jak pomóc osobie z zaburzeniami odżywiania?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!